Iedere gitarist die voor een buizenversterker heeft gestaan en zich afvroeg op welke luidsprekeruitgang hij zijn cabinet het beste kon aansluiten, is onvermijdelijk oog in oog gekomen met Ohms. En het is die universeel erkende – maar meestal niet begrepen – Griekse letter, Ω, die voor verwarring zorgt. In het Engels aangeduid als Omega, is Ω het symbool van een eenheid van elektrische weerstand, en als je het op je tube versterker geschreven ziet staan, begin je waarschijnlijk vragen te stellen als deze:
Kan ik een 4 ohm luidspreker gebruiken met een 16 ohm uitgang?
Waarom moet er een “load” – dat wil zeggen een luidspreker – aangesloten worden?
Kan ik twee cabs met verschillende impedanties parallel laten lopen?
Dit zijn maar enkele van de vragen die vaak gesteld worden over buizenversterkers, dus laten we proberen de mysteries rond de duistere wereld van de impedantie te ontrafelen. De natuurkunde achter dit alles is soms behoorlijk ingewikkeld, dus we proberen hier zo praktisch en begrijpelijk mogelijk te blijven! Laten we beginnen.
De ohms van de power amp
De achterkant van een Mesa Boogie versterker
De eindversterker (power amp) van een gitaar werkt met het principe van bij elkaar passende impedantie. In de praktijk betekent dit dat je overeenkomstige speakers en versterkers gebruikt. Als je bijvoorbeeld een 8 ohm luidspreker aansluit op de 8 ohm uitgang van een buizenversterker, is de inwendige weerstand van de bron (dat is de buizenuitgangstrap) precies die van de belasting, of speaker. Op deze manier, en alleen op deze manier, kan de versterker zijn volle vermogen op je publiek loslaten. Dit is ook de enige manier waarop je je versterker precies zo zult laten klinken als de ontwerpers hem bedoeld hebben.
Natuurlijk kun je nog steeds experimenteren en nieuwe dingen uitproberen als je wilt – en als je je aan een paar basisregels houdt, loop je geen gevaar iets te breken. In sommige gevallen kun je de impedantie niet op elkaar afstemmen – je speelt bijvoorbeeld op een podium waar alleen een uitgang van 8 ohm beschikbaar is, maar je versterker heeft een impedantie van 16 ohm – en in dat geval zul je geen andere keus hebben dan te rocken met een niet op elkaar afgestemde combinatie.
Verschillende impedantie – gevaarlijk?
Achterkant Marshall cabinet
Maar wat zijn de gevolgen als je dit doet: kan het je apparatuur beschadigen, of kan het een negatieve invloed hebben op je toon?
Allereerst moet je deze kritische grondregel in je geheugen prenten: gebruik echt nooit je buizenversterker gebruiken belasting/luidspreker. Doe je dat toch, dan ontstaat er een hoge inductiespanning die de uitgangstrafo en buizen van je versterker kan beschadigen, of zelfs onbruikbaar kan maken. Zolang je dit onthoudt, zou je aan de veilige kant moeten zitten, zelfs met een niet goed afgestemde opstelling.
Maar wat gebeurt er precies als je de verschillende impedantiecombinaties gebruikt? Hier zijn een paar voorbeelden:
Een 16 ohm luidspreker laten werken met een 8 ohm versterkeruitgang
Bij deze combinatie zal de spanning aan de luidsprekeruitgang stijgen, terwijl de stroomsterkte bijna halveert. Het vermogen zal dalen, hoewel je dat waarschijnlijk niet al te veel zult merken, omdat deze combinatie waarschijnlijk de middentonen in je toon zal verhogen. Zolang je het niet overdrijft – maak er een vuistregel van geen luidspreker aan te sluiten met meer dan het dubbele van de uitgangsimpedantie van die van de versterker – kan deze methode heel nuttig zijn, want je kunt de middentonen effectief opvoeren in een cab die anders op dit gebied tekort zou schieten.
Een 4 ohm luidspreker met een 16 ohm versterkeruitgang laten werken
Hier gebeurt het compleet tegenovergestelde van Geval 1: terwijl de uitgangsspanning van de luidspreker aanzienlijk daalt, neemt de doorgaande stroom slechts marginaal toe. Ook dit verandert je toon, maar op precies de tegenovergestelde manier van eerder – je krijgt een daling in je mids! Heb je een cab die veel te zwaar is in de middentonen, dan kan dit de perfecte methode zijn om je totale toon beter in balans te brengen. Omdat deze combinatie het zelfinductie effect dat in je buizen kan optreden kan helpen verminderen, is hij over het algemeen veiliger om te gebruiken dan het voorbeeld in Geval 1. Wat betreft de hoeveelheid mismatching waar je hier mee weg kunt komen, gaan we uit van de 25% regel: dus sluit bijvoorbeeld geen luidspreker met minder dan een 4 ohm uitgang aan op een 16 ohm versterkeruitgang!
Lees ook op onze site:
De combinatie van 16 en 8 ohm, en hoe ze aan te sluiten…
Bijna elke optredende gitarist zal dit wel eens meegemaakt hebben: je hebt een cab met 8 ohm, en een met 16 – en je wilt ze allebei tegelijk op een luidsprekeruitgang aansluiten. Is dat eigenlijk wel mogelijk?
Om het eenvoudig te zeggen: ja. Je hoeft alleen maar de totale impedantie te weten die je hebt als je de twee luidsprekers parallel laat lopen. Dit kan verrassend eenvoudig te berekenen zijn. Nog een grondregel hier: als je weerstanden parallel schakelt, dan zal de totale weerstand altijd kleiner zijn dan de kleinste deelweerstand. In dit geval zou dat betekenen dat we eindigen met een totale weerstand ergens onder de 8 ohm. Om preciezer te zijn kunnen we het precieze getal berekenen met de volgende formule (die, tussen haakjes, alleen werkt in gevallen waarin je twee parallelle weerstanden hebt!):
Gebruik deze handige formule om impedanties te berekenen als je je versterker op meer dan één luidspreker aansluit.
In het bovenstaande geval: (8×16) / (8+16) = 128/24 = 5.333 Ω.
Op basis van deze variabelen en eigenaardigheden kun je gaan nadenken over de vraag of je deze combinatie liever zou gebruiken met een buizenversterker uitgang van 4 of 8 ohm. Het is zeker technisch haalbaar, en het verschil in volume tussen de twee luidsprekers zal ook minder groot zijn dan de meeste mensen zouden denken. En trouwens, als het even kan moet je het combineren van 4 ohm cabs vermijden, want dan kom je in een gevarenzone van minder dan vier ohm in totaal (bijvoorbeeld als je voor de volgende ohm combinaties gaat: 4+4, 4+8, 4+16). De meeste versterkers zijn niet ontworpen om zo laag te gaan, en je zou flinke schade kunnen veroorzaken.
In een plaatje samengevat:
Ohms en impedantie van je gitaarversterker en cabinet
Als het goed is moet je met de bovenstaande info in de meeste gevallen een oplossing kunnen vinden.
Eventuele aanvullingen zijn welkom in de comments!
NL 
DE 
FR 
PL 